Exhortatione 5a (1573-1576) - Jerónimo Nadal

1. Quomodo procuretur salus animae per confessiomem et communionem. - 2-3. Institutio novitiatus ad salutem confirmandam. - 4. Quomodo scholastici iuventur ad salutem et perfectionem. - 5. Ministerium iuvandi animas confert ad perfectionem. - 6. Servandus fervor novitiatus.

[1] ... Videte ut audiamus et illi nos dedamus, illi cooperemur. Sed quo pacto hoc faciemus? Religiose ex instituto, id est, ad perfectionem assidue contendendo. Procuranda enim est salus nostra perfecte, simul perfectio ipsa perfecte; quod spectamus quum primum venimus ad Societatem[1]. Salutem enim animae querimus, hoc est, Deo reconciliari et peccatorum remissionem accipere. Et hoc quidem religiose et ad perfectionem facimus; confessionem generalem totius vitae instituimus[2], adhibitis etiam Exercitiorum meditationibus. Parta salute animae per sacramentum paenitentiae, accepta praetera sacra Eucharistia[3], illam salutem nova gratia et cibo caelesti nutrimus, confortamus, exhilaramus; pignus accipimus aeterni cibi accipiendi [in caelo]. Et quandoquidem per haec duo sacramenta conficitur salus nostra et roboratur, frequentiam illorum indicimus; et paenitentiae quidem sacramentum saltem octavo quoquedie adimus; sacram item Eucharistiam octavo quoque die, qui non sunt sacerdotes; qui sunt, etiam quotidie missam celebrant; quo fit ut confirmetur animus noster in semel accepta gratia remissionis peccatorum. Facit enim eadem gratia ut habitus atque inclinationes praeteritorum vitiorum debilitentur, robur accipiant virtutes; simul animus noster fortior fit ad tentationes compescendas et vitanda peccata. Haec vero omnia nutrit et auget sacrae synaxeos gratia repetita; ex his ita, Christo iuvante, fit ut amplius in mortalia peccata non incidamus.

[2] Ad haec autem accedit religiosa institutio novitiatus, experimenta Societatis, studium perfectionis, non scholasticum quidem, sed pium, devotum, practicum, a Praefecto probationis gubernatum sapienter, exercitium orationis, mortificationis, humilitatis, simplicitatis, obedientiae, omnium virtutum, et earum praesertim quae cum religioso instituto sunt coniunctae et quae propriam habent utilitatem ad perfectionem; ut sunt, paupertas, castitas et obedientia. Breviter, in novitiatu (ut alibi fusius dicemus Christo propitio) vita eorumque habitus extirpantur, inseruntur vero virtutes omnes, et datur opera ut novus homo fiat movitius gratia Societatis imbutus ac eius proprietate informatus.

[3] In Christo iuvant ad haec superiorum vigilantia, disciplina, institutio, observatio censorum (quos syndicos vulgo dicimus), confessariorum prudentia, exempla domestica, oratio Societatis perpetua pro nobis, fervor spiritus, inflammatus finis amor. Et haec quidem aguntur in novitiatu primum; unde ad studia non mittuntur nostri, nisi et salutem satis videantur confirmasse, hoc est, facile vitia vincere didicerent, et virtutum perfectionem sufficienter imbiberint.

[4] Alia porro est ratio scholasticos iuvandi ad salutem et perfectionem, si ex supra dictis ea omnia obeant, quae eorum studia non impediant. Quodsi videantur spiritu debilitari, ea ex novitiatu sumuntur, quae utilia illis fore videntur, ut plus temporis ad orationem, usus sacramentorum frequentior, etc. Et tamen proprius fructus spiritus in scholis sumitur ex studiis ipsis ad finem Societatis destinatis; finis enim noster, ut in fervore charitatis positus est, ita debet omnia studia inflammare. Itaque ex studiorum exercitatione fieri debet magna accessio ad salutem nostram et perfectionem. Scholastici vero, si quid (ut humana fragilitas quavis occasione proclivis est ad laxitatem) inter studia fuerint spiritu debilitati, providenter, illis expletis, unum annum dant novitiatui[4]; nec postea tamen ad professorum statum vel coadiutorum vocantur, nisi ita profecerint in virtutibus, ita sint spirituales, ut currere possint in via Domini[5].

[5] Videte (obsecro), fratres, quantam perfectionem a nostris exegerit P. Ignatius. Et tamen, ubi in hoc stadio currunt, illud habent (praeter ea, quae ex superioribus usurpare debent) summum ad maiorem perfectionem praesidium et utilitatem; nihil enim magis auget virtutes et perfectionem quam ministerium quod ad iuvandas animas confertur ex instituto. Et hoc quidem praesidio professi et coadiutores proprie utuntur, et plene novitii ex 5° et 6° experimento[6]; scholastici obiter, si quando liceat per studia[7]. Studiis etiam absolutis, ubi assuescunt minsteriis et studia deducunt ad praxim, ut tradit constitutio[8].

[6] Postremo, nihil est quod possit religiose adhiberi ad nostram salutem et perfectionem procurandam quod non omni studio, cura, diligentia adhibeamus. Et tamen, si aliquid alicubi desiderari possit, nihil est quod dicat scholasticus, coadiutor, professus: «Defunctus sum novitiatus muneribus, alius est meus status». Nihil hoc quequam iuvare potest; nullus enim vivit in Societate qui, si non respondet expectationi, si aliter se gerit quam debeat, non possit et soleat ad novitiatum revocari, et ibi tantisper exerceri, donec nihil sit quapropter apud novitios haereat.

§ II - Alia pars finis in salute et perfectione proximorum

7. Omnia conferenda ad proximum iuvandum. – 8-9. Gratia vocationis ad hoc inclinat. - 10. Vocatio nostra est practica. - 11. «Intensio» in salute proximorum procuranda. – 12. Cur intensio expresse non praecipiatur cum agitur de salute propria. - 13. Intense iuvamus nos, si intense iuvamus proximum. - 14. Par gratia data est cum perfectione finis. - 15. Otium vitandum.

[7] Haec est igitur pars finis nostri, ut nostrae saluti et perfectioni attendamus, gratiae Dei cooperando. Advertite vero animum, fratres, ad aliam finis partem. Quodmodo legimus? - «Non solum nostrae et saluti et perfectioni attendere debemus, sed cum eadem intense salutem proximorum et perfectionem procurare»[9]. Sunt in his verbis multa diligenter notanda; hic enim est nucleus Societatis, huc omnia conferri debet esse nobis persuasu. Nam, et in fine 3ae exhortationis exponere inchoavimus, Societatis gratia et vocatio non illi soli prodest et proximo utilis est dumtaxat exemplo vitae et orationibus et sacrificiis, quod plerique ordines monastici praestant, et quidem sancte ac fructuose, sed ita intelligimus et cum summa animorum nostrorum suavitate cordi impressum retinemus: finem proprium esse Societatis ut, quae accipimus omnia a Deo, gratiam, doctrinam, spiritum, facultates, virtutes, industriam, dona omnia, ministeria, Societatis omnes partes, illum habere finem, ut simul nobis et proximo utiles simus. Nam si quid accipimus a Deo, id propterea accipimus ut ad salutem et perfectionem proximi conferamus; atque existimemus Societatem non fuisse instituendam nisi propter ministeria in proximum.

[8] Vae igitur nobis, si nobis solis iuvandis incumbamus! Non est haec nostra gratia, non nostra vocatio. Bona quidem est haec occupatio, se non nostra. Ergo qui hac vellet esse contentus, fieret non noster. Quodsi non noster, quum necessario sit noster, cuius tandem esset? Neque tamen seiungere haec quis debet, ut proximo iuvando incumbere debeat, non sibi; simul illa esse debent, simul procurari. At vero «ego (dicas) numquam eo spiritus robore sum, ut possim dare operam proximis». Primum ilud tibi respondeo: Hoc si vere diceres, illud simul te profiteri neccessum est: te nec gratiam nec spiritum nec vocationem habere vel retinere velle Societatis. Quî enim fieri potest, ut quod gratia tibi, quod spiritus data, quo te haec vocant, ut illud praestare non possis, nisi de tua socordia vel scrupulo? Socordiam excute et scrupulos. Da te tuo superiori exercendum in pietatae animi, titubationes in illius sinum tum tui gubernationem reiice, et virtutem accipies, qua non te solum sed proximum etiam iuvare possis et alacriter iuves, simul pacem animi tui consequereris [sic] et anima omnem titubationem abiicies in luce obedientiae et cordis tui simplicitate per Christum in tuae vocationis gratia; quae dabit tibi ut nunquam tuam salutem et perfectionem a proximi salute et perfectione seiungas, ut a charitate non debes. Hoc vero est quod dicimus «cum eadem gratia»[10], qua videlicet nos vel proximum iuvemus; neque enim aliam gratiam pro nobis accipimus, aliam pro iuvando proximo, non aliam caharitatem.

[9] Sed animadvertite, fratres, ad charitatis commune praeceptum, quod est ut diligamus proximum sicut nosmetipsos. Hoc enim nobis proponit Societas perfecte implendum ut quum inflammati simus charitate in Deum, eodem illo amoris divini ardore cor nostrum ardeat de nostra simul et proximi salute et perfectione procuranda; atque ut dat fervor ille charitatis ut religiose, hoc est, perfecte feramur ad nos, ita eadem religione ac perfectione ut feramur ad proximum. Itaque nihil sit in nobis, sive interius sive exterius, quod conferre possimus ad nos iuvandos, quod non certatim ad proximos adhibeamus; nihil possit utile esse ad proximum iuvandum, quod non eo certatim conferamus. Hinc fit ut si quando putes te quid vel sentire utilitatis, vel in oratione vel in exercitio virtutum vel id sensu spiritus, et id deprehendas te a propensione iuvandi proximum avocare, illum existimato spiritum bonum non esse, sed a tua vocatione alienum.

[10] Vide igitur ne longius te abducata veterator diabolus, unde facile ad ingenium tuae vocationis redire non possis vel non facile possis. Est practica nostra vocatio, sunt practica omnia nostra spiritualia exercitia, et magno sensu nobis proximi salutem imprimunt, omnia proximum nobis inclamant, omnia ad illum vocant: ille debet esse nobis cibus, ille potus spiritualis; si proximum iuvemus, in ubertate divinae saturitatis explebimur[11], non in caelesti solum patria, sed in hoc etiam vitae praesentis exilio.

[11] Magna videbitur hactenus esse collata vis ad secundam finis nostri partem quae posita est in iuvando proximo. Audite tamen maiorem, ut intelligatis quanta debeamus charitate proximum diligere. «Intense»[12] (inquit Societas) procuranda nobis est praeterea salus proximi et perfectio. Quasi satis non sit si cum eadem gratia illam procuremus, additur ad usum gratiae, intensio; ad orationem pro proximo, intensio; ad missarum applicationem, intensio; ad desideria iuvandi proximo, intensio; ad omnia ministeria, quae in proximi salutem et perfectionem conferri pssunt, intensio admoveri debet. Omnis est remissio animi et actionum omnium hinc abigenda; fervor, alacritas, contentio ad meliora, a nobis ad proximum iuvandum semper adiicenda, non in dies solum, sed in singulas actiones perpetuo. Neque vero mirari quis debet cur tantam vim huc congerimus. Hic enim est non solum finis, sed ultimo fini proximus, et secundum ultimum finem ultimus; nam quum omnia tandem ad maiorem Dei gloriam referenda nobis sint, et ipsa certe procuratio salutis proximi et perfectionis, ad hanc tum reliqua opera referuntur, propter hanc omnia aguntur.

[12] Verum quid est quod in nostram partem finis, qui est de nobis iuvandis, intensionem non praescribimus, hic praecipimus? Primum quidem intensionem adhibendam nobis esse ad nostram salutem et perfectionem procurandam ratio vocationis nostrae atque instituti religiosi postulat, votorum nostrorum et omnium actionum nihil aliud quam clamant intensione, siquidem meliora semper et perfectiora. Itaque nihil fuit necessarium illic intensionem inserere, quae omnibus locis inserta et nativa est. In proximo vero illa erat explicanda atque praecipienda, ubi fortasis esse non intelligeretur, vel etiam negligeretur.

[13] Quocirca, quum hic sit finis etiam nostrae omnis vocationis et conversationis necessarius, ut proximo simus utiles, necessum fuit hic explicare atque etiam applicare quod in alia parte per sese continebatur. Adde quod intense tunc praesertim et nobis iuvandis attendimus, quum intense iuvare proximum procuramus.

[14] Exultemus igitur, fratres, in perfectione finis nostri, et intelligamus esse nobis datam parem gratia. Itaque cum maiori et perfectiori fine non putemus maiorem nobis ingeri dificultatem, siquidem augetur nobis gratia cum fine; gratia vero participatio est infinitae virtutis nobis communicata. Quare illud sequitur, nobis maiora opera ad Dei gloriam data esse et ad animarum salutem, non ex nobis, sed ex Dei misericordia et gratia.

[15] Ex his colligemus non debe nostros domi sedere ociosos, sed si domi non habent unde operam dent ministerio, excurrant ex obedientia tum vel ad hospitalia, vel ad carceres, vel ad conventus hominum, et quaerant studiose et solicite quem iuvent; fiunt nostrae missiones, fieri certe debent, non tantum ubi nostri peregre mittantur, sed ubi in urbe quaerunt quem Christo lucrifaciant.

§ III - Quomodo salus proximi procuranda

16. Introductio. - 17. Curandum ut deponatur status peccati mortalis. - 18. Praeparandi proximi ad confessionem. - 19. Qualis satisfactio iniungenda. - 20, Consilia danda paenitenti. - 21. Compendium dictorum.

[16] Videmus, fratres, esse nobis in salutem et perfectionem proximorum incumbendum cum eadem gratia quam accepimus ex vocatione nostra, et intense quidem. Sed dicetis: non erit fortasis dificile intelligere quod salutem debeamus proximi procurare; sed quod perfectionem, id dificile videri poterit. Num, quos iuvare instituimus, continuo cohortabimur ut monachi fiant vel moniales? De his igitur nunc audite; et primum de salute.

[17] Salus proximi est nobis nostris ministeriis procuranda, fratres, impense, et id quidem facimus si proximum a peccatis mortalibus liberemus et Deo reconciliemus in Christo; huc nervi omnes nostri intendendi, ne preant animae, pro quibus salvandis Deus homo factus est, vitam hanc nostram mortalem vixit, improperia et cruciatus sustinuit acerbissimos, crucifixus, mortuus et sepultus est. Sed quibus praesidiis hoc conabimur? Ministerio verbi Dei et sacramentorum, de quibus paulo post dicemus. Quibus illud primum curare debemus ut status peccati mortalis deponatur, si quis sit, et pericula peccandi, illa praesertim quae sunt per se cum peccatis coniuncta. Dein sunt ad confessionem inducendi efficaciter; prius tamen sunt accurate instruendi quemadmodum cum fructu sint confeessuri. Quod fiet, si peccatorum mortalium gravitas illis exponatur, quoad poterit, vivacissime. Ad hoc vero iuvabunt, quae in exercitiis primae hebdomadis tractantur, tum observationes, quas confessarius habebit paratas et loci communes; appositae praeterea auctoritates ex sacris Literis et ecclesiasticis doctoribus et exempla.

[18] Sunt praeterea ad confessionem praeparandi commode pro cuiusvis captu, quae sit ratio, quae partes sacramenti paenitentiae; et docendi diligenter qualis contritio adhiberi debeat, et qualis examinatio praecedere. Haec prima confessione (quae non debet exigi absque peculiari necessitate generalis) non sunt ad perfectionem requirenda, sed ad sufficientiam dumtaxat, si aliud facile elici non potest. In confessione tamen prima, diligens esse debet confessarius, saltem ad sufficientiam, in examinando, in deterrendo, in exhortando, in spei tandem confirmatione. Et ad illud spectare sedulo ut iniiciatur confitenti desiderium ac devotio, non (ut solet vulgo fieri) tepide abiiciendi peccata, ita negligenter; sed ut ferventer et confirmate, ut novam vitam, novum animum, velit induere, et prorsus peccata omnia e mente sua etiam, Christo auxiliante, excutere.

[19] Satisfactio, (quae non tantum ad novae vitae custodiam et infirmitatis medicamentum, sed ad praeateritorum peccatorum vindictam adhiberi debet) etiamsi magna esset iniungenda, non iniungatur magna initio. Tamen admoneatur serio confitens quam esset magna satisfactio adhibenda pro tot et tam gravium peccatorum paenitentia; non adhiberi tamen, quod videatur prorsus abiicere peccata velle et animum habere paratum non solum ad brevem et temporariam satisfactionem suscipiendam et exsolvendam, sed ad prolixam, se etiam, si oporteat, ad perennem; et propterea mitius cum illo agi, et parvam tantum iniungi, quae usque ad proximam confessionem perseveret. Nam ut odium peccati et virtutum amore et Dei crescet, ita decrescet paenitentiae et magnitudo et prolixitas.

[20] Obligetur vero, non tam ad perfectionem quam ad vitandum recidivum, ut ad 8. vel 15. diem redeat ad confessionem: non posse ipsum negare quin infirmo sit spiritu et conscientia, egere cura medici spiritualis et consentanea medicina caelesti, etsi fortasis non ad nova peccata, saltem ad praeteritorum plagas et detrimenta sananda. Serio autem singuli sunt cohortandi ad mandata Dei servanda, et peculiater docendi pro ratione status quem habent honestum ut vitam christiano homine dignam instituant. Illud etiam exorari ab eis debet, ut se visant aliquando, quo de rebus spiritualibus colloqui possint. Denique illud erit utile ad gustum conservandum et novum propositum stabiliendum, si doceatur exercere examen quotidianum. Postremo doceatur gratiam, quam ex sacramento accepit, ut duas habet partes contritio, dolorem de praeteritis et propositum vitandi deinceps peccata, ita ad duo divinam accepisse virtutem: primum ad culpam videlicet praeteritam remittendam, dein ad ponam temporalem condonandam, non semper quidem omnem, sed pro magnitudine contritionis, nunc minorem nunc maiorem; tum subsidium ferre divinum contra recidivum, pericula et tentationes.

Itaque haec vis debet in nobis post confessionem vigere, hac niti debemus in tentationibus praeteritorum vel quorumque peccatorum ut, Christo Iesu opitulante, omne peccatum confidenter atque magnaniter evitemus.

[21] Hos quasi locos indicavi, quibus possint nostri uti ad salutem proximorum procurandam; quae omnia eo spectare debent ut non solum peccata praeterita confiteantur, sed ut omni studio, cura ac diligentia alia omnia evitent, et divina servent mandata, unusquisque in statu suo honesto et liberali.

Plura singuli adhibebunt praesidia ad hoc ministerium pro sua doctrina, experientia, solertia, spiritu, charitate, fervore finis.

Haec igitur pars obvia cuivis et trita esse videatur; quae tamen magnas habet dificultates.

§ IV - Quomodo contendendum in perfectionem proximi

22. Sic exercenda est caritas et imitatio Christi. - 23. Perfectio intelligenda in sua amplitudine. - 24. Quomodo perfectio proximi procuranda in confessione. - 25. Praxis Societatis. - 26. Alia consilia danda de examine, oblatione operum et iaculatoriis. - 27-28. Consilia pietatis et operum caritatis.

[22] Sed quorsum alio spectat ut perfectionem etiam procuremus proximi? Hoc vero est insigne beneficium quod in Societatem contulit Deus, ut non solum ad salutem nos vocaret proximi, sed simul ad perfectionem procurandam; hoc est, perfectam charitatem ut in proximum exerceremus. Non enim illa erat futura perfecta nostra charitas, si in nostra salute et perfectione versaremur, [et hoc modo] proximi tum salutis procuratione essemus contenti.

Igitur in salutem proximi et perfectionem studiosissime debemus incumbere, Christi Iesu imitatione, qui non solum docuit mortales et praecepit viam salutis, sed perfectionem etiam divine proposuit atque consuluit. Quocirca nobis non est sistendum, si quem eo adduxerimus ut a peccatis velit abstinere ac servare Dei mandata; sed ad anterioria contendendum.

[23] Porro autem perfectionem intelligimus in sua amplitudine, ut non solum statum perfectionis dicat, sed quodvis opus cuiusvis supererogationis, et quidquid melius fieri potest, non ex obligatione. Amplissimus ergo campus nobis apertus est, in quo charitatem in proximum exerceamus; qui quidem adeo patet, ut multa quae alioqui ad supererogationem spectant, omnino adimpletioni praeceptorum videantur esse coniuncta; quo in genere nonnulla eorum sunt quae paulo ante perstrinximus, quum de salute proximi ageremus.

[24] Sunt enim multa quae propter imbecillitatem confitentis vel propter occasiones malas vel pericula vel etiam propter inconstantiam et alias circumstantias, vim praecepti induant; quum ipsa per se consilia sint. Ut si cui praecipiatur frequentior confessio et communio, confessio item generalis totius vitae et alia praeterea opera quae sub satisfactione non comprehenduntur vel alioqui sunt praecepta; atque adeo dificile plane est praecepta servare absque aliquo saltem consilio, si quis diligentius rem examinet. Et quidem, ut liberum est, non etiam necessarium, statum religionis assumere, non licet tamen illum contemnere: ita alia item consilia, nisi quod alia consilia, ut diximus, nonnumquam induant rationem praecepti. Itaque quemadmodum consilia contemnere est peccaturm mortale, ita consiliis obicem opponere ex animi proposito, etiamsi non contemnantur, sine gravi peccato non fit neque hoc longe est a contemptu. Et fit subinde, si quis repugnet consiliis quae utilia sunt ad vitanda peccata vel mandata Dei servanda, ut in illa incidat, haec transgrediatur.

[25] Sed videte, fratres, Societatis praxim harum rerum quotidianam. Iam initio statim, quum aliquam animam iuvandam assumimus, etiamsi necessaria fere proponimus, tamen simul, ad perfectionem aliquam spectamus, et cum praeceptis aliquid consilii semper inspergimus, quod facere debemus non solum providenter, sed etiam suaviter, pro captu scilicet eius quem curamus et voluntate. Deinde consulimus frequentiam confessionis et communionis, confessionem ut instituat generalem; ad hanc etiam recte fovendam ut aliquas meditationes habeat, quae illis sunt porrigendae pro eorum cultu et sapientia. Adhortandi simul ut quotidie missae sacrum audiant; quodsi non possint, saltem animo et devotione quasi in spiritu adsint missae celebrationi et spiritualiter sumant sacram synaxim et vim accipiant e sacrificio quod in missa offertur Deo; ex qua communione, ex quo sacrificio, ad omnes actiones quotidianas virtus divina derivetur et influat.

[26] Illud etiam ad consilium et aliquam perfectionem pertinebit, si doceantur illud examen quod particulare nos dicimus; si etiam generale et quotidie sub noctem exercendum; si instituantur quotidie, ubi surgunt, offerre diurnas actiones omnes suas ad Dei maiorem gloriam, et hoc propositum ut studiose totum diem teneant. Addi etiam poterit ut suas orationes breves, quae solent iaculatoriae appellari, habeant frequenter; eas ut ipsi pro suae animae devotione eligant vel etiam docebuntur apportune.

[27] Erit et illud consilium utile, si quotidie ubi auditur horologium renovetur propositum illud quod mane conceperant et Deum cogitent, et si omnia sua peccata doleant, dirigant vias suas in semitis Domini; quod vera mentis vibratione quasi in atomo confertim ab expertis fieri potest. In oratione etiam mentali institui poterunt et ut quotidiem aliquam habeant meditationem, ut erunt capaces; rosarium vel coronam habeant et recitent quotidie, atque eius mysteria cogitare doceantur fructuose.

[28] In eleemosynas sint largiores, nosocomia et carceres invisant, iuvent, ut commode poterunt, illic decumbentes, hic vinctos et affictos. Sectentur etiam proficere solicite bonis operationibus, nec contenti sint si suam vitam in melius reformaverint, sed curent eundem animum in aliis excitare opportune; breviter, in omnibus virtutum et vitae christianae actionibus erudiantur providenter, ut non solum necessaria prosequantur, sed ad ea quae meliora sunt et Deo acceptiora sese extendant in Christo. Consilia enim faciunt ut sint faciliora praecepta vel plenius observentur et eorum observatio ut meriti sit maioris; animum replent dulcedine et fortitudinem omnibus potentiis animae conferunt; bonam spem spiritui nostro conciliant. Verum circumspecte admodum et caute haec quae ad perfectionem spectant sunt communicanda, pro ratione scilicet naturae cuiusvis, ingenii, voluntatis, status vitae, sexus etiamtum obligationum.

§ V - De perfectione proximi per statum religiosum procuranda

29. De perfectione spectante ad statum religiosum. - 30. Ii quibus non est integrum capessere statum religiosum. - 31. Aliis, quibus id est integrum, quomodo consilium dandum de statu religioso. - 32. Quomodo dirigenda consultatio de statu religioso. - 33. Quid si ad nullam definitionem de re pervenitur. - 34. Quid egerit in hac re P. Ignatius. - 35. Conclusio.

[29] Sed video vos expectare ut dicam de [vita?] perfectionis quae ad statum religionis spectat. Audite: haec quae diximus de consiliis tam multis eo spectant omnia ut animi praeparentur ad plenam perfectionem apprehendendam; et hoc quidem faciunt consilia illa sua ratione et natura; semita enim iusti quasi lux splendens procedit et crescit usque ad perfectam diem[13]. Etenim iis qui in lege observanda ad perfectionem aliquam nituntur, benedictionem dat legislator Dei et largitur, ut procedentes de virtute in virtute ad arcem Sion ascendant et videant ibi Deum deorum[14]. Hanc vero arcem interpretari possumus perfectionis statum, quem proposuit Christus et consuluit, non uni aut alteri, sed omnibus qui possint. Capint vero qui possunt capere, hoc est, qui se disponunt, Deo iuvante, ut eam gratiam assequantur qua possint capere.

[30] Sunt tamen multi qui statum religionis capere non possunt, ii videlicet qui in statu iam sunt immutabili, ut qui in matrimonio sunt vel qui sponsam habent ecclesiam, ut episcopi.

Di his igitur non agimus in praesenti. Nam, etiamsi posset episcopus ex facultate Summi Pontificis ecclesiae suae curam relinquere, et qui matrimonio sunt coniuncti religionem ex communi consensu iuxta formulam a iure praesciptam intrare, non debemus tamen nos harum rerum esse auctores, sed illud potius niti, ut in suis statibus vitam et episcopi et mariti instituant, quoad status ferre poterit, perfectissimam.

[31] Igitur de aliis dicamus quibus integrum est ad statum religionis transire. Hos ubi sat videbimur exercuisse aliis consiliis, nihil de statu perfectinis agentes, incipere possumus pedetentim admonere ut de statu vitae cogitent: liberos ipsos esse, posse in seculo vivere vel in religione; hunc vitae statum esse perfectum, doctrina consilii hortante Christi; illum, bonum quidem, sed perfectum non esse et plenum dificultatibus, periculis, impedimentis de nostra infirmitate et miseria. Nihil tamen interim in alterutram partem, quod illi subolere possint, propendendum; longe minus quoquo pacto unam vel alteram partem suadendum. Hoc enim nostrum est in hac re institutum, ut plane nulli simus auctores ut statum religionis capessat, neque contra ut secularem. Nostra vero sit ea ratio: possumus quidem et debemus docere statum religionis perfectiorem esse quam secularem, in universum etiam consiliare; breviter, quod dixit Christus omnibus, omnibus item nos dicere possumus: «si vis perfectus esse, vade, etc.»[15]. Sed non possumus quod dixit multis singulariter Christus, ut se sequerentur, nos similiter dicere, ut Christum relictis omnibus sequantur. Ille enim dabat gratiam qua ipsum sequi possent, et sciebat quid cuivis conveniret; nos neque scimus quid convenit singularibus, minus vero possumus gratiam dare. Adde quod nos, ut ad perfectionem omnia exigere debemus, ita ad gravissimam consultationem de statu vitae debemus perfectionem adhibere. Nullus enim dubitare poterit melius fore si is, qui de statu vitae consultat capessendo, humano non innitatur consilio vel auctoritate, sed divino; quod ipse per se in oratione, per bona opera et pias praeparationes inquirat et captet. Nam eo si evadat consultum ut ex divina inspiratione constituat statum sibi esse religionis subeundum, ibi ob turbationem animi, titubationes vel tentationes quae frequenter incurrere solent, firmam habebit anchoram, cui nitatur, divinae virtutis. Hoc si aliter definiant et proprio consilio vel alioqui ducantur, nihil habent firmi quo nitantur in tentationibus.

Hoc igitur sit statum nobis, ut est usitatum, quod non solum in animo gerere debemus, sed diserte exponere consultantibus: nos nihil velle in alterutram partem inclinare vel illis suadere, nihil vel consilii vel propensionis in deliberatione a nobis exspectent; hoc velle nos indubitatum conservare, ut numquam quisquam re vera affirmare possit se nobis auctoribus statum vitae accepisse.

[32] Dicetis haec libenter audire vos et rationem spiritualem videri esse quidem accommodatam, sed tamen avide intellecturos vos praeterea quid nos ad eius [-] consultationem conferre possimus. Audite igitur. Consultationis conclusionem quidem nihil inclinare possumus. Dicere possumus qua via quibusve praesidiis munitu se paret qui deliberato ad voluntatem Dei intelligendam et vim obtinendam qua intellectam Dei voluntatem amplecti possit et exequi. Et primum quidem illud est agendum atque persuadendum, ut ne praecipitanter vel temere definiant de re omnium gravissima; eam esse viam qua sibi vel ad paradisum subeundum est, vel ad infernum praecipitandum; non debere nisi strictissime summaque cum maturitate in ea deliberatione versari; consilium nostrum si audire velit, eo primum spectamus ut puritatem conscientiae assequatur iis praesidiis de quibus superius egimus; dein eleemosynas, ieiunia, pia opera, orationes, frequentiam sacramentorum ea conferat ut iuxta voluntatem Domini de statu vitae suae constituat. Orationes item aliorum et missas eodem curet ut applicentur. Interea secedat, semel saltem quotidie, ad orationem de hac re; post orationem vero apud se consideret utrius status rationem, commoda, dificultates, cetera coniuncta, consequentia. Haec, quum in universum egerit, ad se applicet, se consideret, exploret, et disquirat quid sibi fore speret magis fructuosum. Examinet inclinationem, si quam sentit ex huiusmodi subsidiis provenientem, si quam devotionem, fiduciam, quietem animi; breviter, si quid sit unde videatur intelligere Dei voluntatem; et huiusmodi considerationes debet ad confessarium referre, non qui ad alterutram partem illum impellat, diaboli insidias vel plane alinde. Tandem si animadvertat confessarius vel instructor modum rite esse observatum deliberationis nec videataur amplius consultationi insistendum, illum suam sequi definitionem permittat: credere se, sperare quidem, recte felicem illius propositi eventum, Christi propicio; dandam etiam de cetero operam ut, quem statum eligit, in eo ut ad perfectionem contendat in Christo, nec segnior sit in executione quam in deliberatione fuit.

[33] Quod si nulla ratione possit ad definitionem aliquam pervenire, ne tunc quidem illi status est consulendus; sed si idoneus sit qui exercitia nostra spiritualia adire possit, in his exerceatur et per electiones districte Dei voluntatem inquirat. Si non videatur ad exercitia inducendus, aliud nullum est nobis remedium expectandum nisi ut pro illo oremus et curemus ut animum ne despondeat; futurum ut Deus illi suam voluntatem aperiat perseveranti.

Sed quid postremo agendum, si nec per exercitia illi, nec hi per sua inquisitionem, prolixam praesertim, quicquam inveniant certi? Suntne prorsus destituendi? Non sunt; non enim erit alienum si ab illis dein lux accipiatur de tota consultatione; referendi ad superiorem ut illius consilio ex illa ambiguitate emergere possint. Hic cum confessario, re maturo consilio expensa, iudicabit rationes omnes in quibus versatus sit, spiritualia indicia animadvertet in gratia, praetera explorabit ingenium, inclinationes, facultates, denique omnes circumstantias circumspicient; et tandem, si videatur ad religionem vocari, id quidem in genere illi significabit, nec ad singulare aliquod institutum descendet, praesertim Societatis. Sin ad religionem non videatur idoneus vel vocatus, ibi negabit ad religionem videri sibi illum esse vocatum, alium statum posse per se detegere, nec tamen matrimonium consulet aperte.

[34] Quae cum ita sint, et recte atque ordine dicta esse videantur, non tamen omittendum puto quid in hac re P. Ignataius egerit. Tenuit ille hanc rationem semper, ut nulli esset auctor status accipiendi. Et tamen scimus duobus primariis Patribus, qui adhuc vivunt in Societate, fuisse auctorem ut Societati nomen darent, quod et illi fecerunt et e sentientia evenit. Et ego quidem illos semper existimavi magno Dei beneficio ad Societatem venisse, quasi illis revelaret suam vocationem per Patrem Ignatium; non tamen facile hoc exemplum imitandum esse censeo. Quodsi quando tandem ab aliquo imitandum erit, hoc ad solum Generalem Praepositum spectare videtur...

[35] Summam finis nostri vidistis, fratres; qua in re video vos non solum mentis intelligentiam adeptos esse, vel quam habuistis confirmasse, sed etiam singularem spiritus fervorem concepisse. Haec date operam ut quotidie magis augeatis. Aderit vobis Christus Iesu, qui est et finis et instituti et vocationis nostrae auctor et gubernator. Ipsi gloria in secula omnia.

Inizio

[4] Examen, c. 1, n. 12; c. 4, n. 16; c. 6, n. 8; Constit. p. 5, c. 1, n. 3.

[8] Ibidem; cfr. p. 4, c. 6, n. 3; c. 10, n. 10.